دومین نشست از سلسله نشست های آسیب شناسی سینمای ایران با بخش دوم "ارزیابی مدیریت سینمای ایران در دهه شصت" شنبه ششم تیر در سالن سیف الله خانه سینما برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی انجمن، این نشست با حضور سیروس الوند، منوچهر شاهسواری، مجتبی راعی و سعید عقیقی به عنوان سخنران و شاهین امین؛ مجری- کارشناس برگزار شد.
همچنین علیرضا تابش، فرشته طائرپور، ناصر عنصری، عبدالله اسفندیاری، علی لقمانی، علیرضا شجاع نوری، جعفر صانعی مقدم، یونس صباحی، التفات شکری آذر، اسماعیل میهن دوست و کامران ملکی از جمله حاضران در این نشست بودند.
شاهین امین سخنان خود را این چنین آغاز کرد:«مهم ترین دهه بعد از انقلاب دهه شصت است که نتایج خوب و درخشانی در سینمای ایران داشته و به همان میزان از نقاط ضعف و قوت هم برخوردار است. اهالی سینما و کارشناسان به دلیل پاره ای اتفاقات همواره نگاهی غمخوارانه به این دهه دارند».
در ادامه سیروس الوند توضیح داد:«وقتی پدیده ای ارزیابی می شود باید از نقاط مختلف مورد بررسی قرار بگیرد. باید رسوب اتفاقات دهه شصت را در سینمای دهه شصت و هفتاد جستجو کرد. برخی سینماگران ما میوه دهه شصت و برخی هم ریشه دهه شصت هستند».
وی افزود:«یکی از مهمترین خصوصیات تراژیک دهه شصت این بود که قبح سانسور برداشته شده و تبدیل به امری عادی شد. ناصر تقوایی آرزو داشت در فیلم "ای ایران" شخصیت یک روحانی را به تصویر بکشد اما نتوانست. خود من در فیلم "آوار" با موارد متعددی از سانسور مواجه شدم».
کارگردان "یک بار برای همیشه" ادامه داد:«مسئولان سینمایی آن دهه زیر فشار عوامل بیرونی سانسور را اعمال می کردند. امروز می گوییم چرا حوزه هنری برخی فیلم ها را اکران نمی کند اما آن زمان کسی از این میزان فشار سانسور حرفی نمی زد. البته باید این را گفت که آن زمان سانسور توسط افراد حسابی اعمال می شد و از این جهت کسی نمی توانست حرفی بزند».
الوند با بیان اینکه ممیزی و سانسور همواره با سینمای ایران بوده گفت:«در سینمای دهه شصت از جایی به بعد تمام فیلم ها شبیه هم شدند یعنی فیلم ها به سمتی هدایت می شدند. در جلسه ای که با آیت الله خامنه ای داشتیم ایشان فرمودند سانسور نباید قبل از ساخته شدن فیلم و اثری اعمال شود و من از این حرف خوشحال شدم. وقتی ایشان این حرف را گفتند بسیاری از مشکلات ما حل شد».
در ادامه نشست منوچهر شاهسواری گفت:«دهه شصت در سینمای ایران دهه مهمی به حساب نمی آید بلکه در تاریخ معاصر ایران اهمیت دارد. به اعتقاد من سینما همچون آزمایشگاهی است که ما می توانیم بسیاری از مسائلی را که تمایل داریم به واسطه آن حس یا تجربه کنیم. من نوستالژی خاصی نسبت به سینمای دهه شصت ندارم چون در این دهه فعالیت هنری نداشتم. اما سعی می کنم به شکل علمی به این موضوع نگاه کنم».
وی ادامه داد:«به نظر من مدیران دهه شصت از قدرت سینمای ایران مطلع بودند. در جهان امروز می توان بدون سینما زندگی کرد اما نمی توان در سرنوشت جهانی تأثیر گذاشت. داشتن سینما یعنی حضور در متن جهان و بدون سینما در حاشیه جهان قرار می گیریم».
در بخش دیگری از این نشست سعید عقیقی اشاره کرد:«از سالهای 57 تا 61 اساساً این پرسش همواره مطرح بوده که آیا باید سینما وجود داشته باشد یا نه؟ از سال62 به بعد این پرسش مطرح شد که سینما باید دست چه کسانی باشد؟»
وی افزود:«در چشم انداز تاریخی سال 57 تا 61 فتوای شیخ فضل الله نوری مبنی بر حرام بودن سینما مطرح بود. عده ای هم معتقد بودند سینمای آرمانی نیاز به سرگرمی ندارد اما چون مردم دوست دارند پس باید باشد. در این دوره حتی مسئولانی بودند که سینما را مدیریت می کردند اما سینما نمی رفتند».
در ادامه الوند گفت:«نکته دیگری از سینمای دهه شصت که می توان به آن انتقاد داشت این است که فیلم ها دارای رتبه بندی الف، ب، ج و د می شدند. در این دوره فیلم اول کیمیایی توقیف شد و فیلم دومش رتبه ج گرفت. مرحوم علی حاتمی نتوانست کار کند. تقوایی کار نکرد. اما فیلمسازانی مثل کیانوش عیاری، علی ژکان، یدالله صمدی، مرحوم محمدرضا اعلامی، مجید قاری زاده و محمدعلی طالبی آمدند. مسئولین تلاش بسیاری کردند از بین این فیلمسازان کیمیایی را دوباره کشف کنند اما نتوانستند و این سینماگران در جایگاه خاص خودشان قرار گرفتند».
کارگردان "دست های آلوده" افزود:«آن زمان بسیاری از افراد با تجربه و به تعبیری آدم حسابی ها در سینما کار نمی کردند و در حوزه های دیگر فعالیت داشتند. ایکاش بدانیم با کار نکردن در سینما، کسی حذف نمی شود بلکه با کار کردن و دیده نشدن است که حذف می شویم. کیمیایی و مهرجویی این سالها حذف شدند چراکه فیلم های اندازه خودشان را نساختند و به جای آنها فیلمسازان جوان جسور، با ذوق و با انرژی به روی کار آمدند».
وی گفت:«در دهه شصت درجه بندی فیلم ها به درجه بندی آدم ها منجر شد. ما چهار دسته فیلمساز داشتیم اما چهار دسته فیلم در درجه های الف، ب، ج و د نداشتیم. آن زمان فیلم های دفاع مقدسی فاقد کیفیت ساخته می شد که سالها بعد درجه و رتبه کیفیت آنها ارتقا پیدا کرد».
الوند افزود:«سوال اینجاست که آیا واقعاً رتبه آن فیلم ها ج بود؟ چرا علیرغم افت کیفی برخی فیلم ها رتبه الف می گرفتند؟ با اینکه مدیران با حسن نیت این درجه بندی را انجام می دادند اما این کار به کیفیت فعالیت مدیران آن دوره لطمه زد».
کارگردان "پرتقال خونی" ادامه داد:«باید به این نکته اهمیت بدهیم که مردم تهیه کننده فیلم های ما هستند. امروز مشکل این است که مردم فیلم های بد ما را می بینند ولی فیلم های خوب ما دیده نمی شود. اگر مردم فیلم های خوب ما را ببینند مشکل سینمای ایران حل می شود».
وی در بخش دیگری از سخنانش اشاره کرد:«مسئولان دهه شصت با علاقه و اعتقاد و بدون رودربایستی به گونه ای کار کردند که برای امروز سینما خوب است. به واقع باید بگویم مدیرانی با حس مسئولیت و شعور ادبی دهه شصت دیگر در سینمای ایران ندیدم. در حال حاضر دچار چنان سردرگمی شده ایم که نمی دانیم چه می کنیم و به کجا می رویم. در واقع دچار نوعی بی اعتمادی هستیم».
در ادامه شاهسواری عنوان کرد:«من به سه مشخصه دهه شصت اشاره می کنم؛ اول اینکه مرجعیت نظام روشنفکری ایران به شکل آهسته و پیوسته از ادبیات به سینما منتقل شد. مشخصه دیگر تغییر در شیوه های تولید نسبت به چند سال قبل از دهه شصت بود و سومین ویژگی تأمین امنیت بازار بود».
وی افزود:«در دهه شصت کسی به خودش فکر نمی کرد و همه به دنبال منافع جمعی بودند. در این دهه ماهیت سرمایه عوض شد و افراد خلاق کشف شدند، در واقع از ستاره محوری به کارگردان محوری رسیدیم. افزایش نقش تخصص های مختلف در فیلم ها باعث شد در دهه شصت سینما از یک فعالیت صرف به پدیده اجتماعی تبدیل شود. نکته حائز اهمیت دیگر این بود که مدیران دهه شصت به فکر بازنگری یا بازسازی نبودند بلکه در جایگاه موسس بودند».
در بخشی دیگر سعید عقیقی اشاره کرد:«در دهه شصت مدیران به گونه ای عمل کردند و معیارهایی را بوجود آورند که با آن پسزمینه تاریخی فیلم های سال 1999 قابل پیش بینی بود. در این دوره تخصص گرایی در فیلم ها بوجود آمد و به نوعی در میان اهالی سینما امید وجود داشت و همه امیدوار بودند که می توانند کار کنند».
فیلمنامه نویس "شب های روشن" گفت:«پنج سال ابتدایی دهه شصت بحث این بود که سینما باشد یا نباشد؟ بعد از آن بحث سر این بود که چرا جای من در سینما نیست؟ اما این صحبت هم مطرح بود که چطور عده ای کار در سینما را بلد نبودند و با آن مخالف هم بودند اما می خواستند در سینما تأثیر هم بگذارند! از این منظر هم سینمای دهه شصت می تواند قابل بررسی باشد».
در ادامه عبدالله اسفندیاری به عنوانی یکی از مدیران سینمایی دهه شصت عنوان کرد:«از اینکه در مدیریت سینمای دهه شصت از خودم به عنوان مدیر دیکتاتور دلسوز نام بردم ناراحت نیستم. این صحبت من تصویر یک دوران در سینما بود و ماندگار شد. البته این صحبت من درونمایه های فلسفی هم دارد».
وی افزود:«واقعیت این است که بحث ممیزی در سینمای قبل از انقلاب هم وجود داشت اما چون فیلم جدی در سینمای ایران نبود طبعاً بحث ممیزی هم جدی نبود. اما بعد از انقلاب روی مسائل ایدئولوژیکی دقت خاصی وجود داشت آنهم برای اینکه سینمای ایران از بین نرود».
این مدیر سینمایی ادامه داد:«من در درجه بندی کردن فیلم های آن دوران موثر بودم چرا که معتقد بودم یکسری فیلم های روشنفکری ساخته می شود که خوب است و باید به آنها بها داده شود. اما این فیلم ها به صورتی مشکوک فروش نمی کردند و فیلم های دیگر با رتبه پایین تر فروش داشتند. به همین دلیل تصمیم گرفتیم امکانات را در اختیار فیلم هایی قرار دهیم که مخاطب پسنده هم باشند و این گونه بود که درجه بندی فیلم ها را کنار گذاشتیم».
بخش پایانی این نشست به پرسش و پاسخ بین حاضران و سخنرانان اختصاص پیدا کرد. دومین نشست از سلسله نشست های آسیب شناسی سینمای ایران در بخش دوم "ارزیابی مدیریت سینمای ایران در دهه شصت" ساعت 17.30 در سالن سیف الله داد خانه سینما آغاز شد و تا ساعت 20.30 به طول انجامید.
گزارش: تینا جلالی
عکس: لیلا قدرت الهی فرد