نقد و بررسی این فیلم با حضور دکتر حمید دهقان‌پور (مدرس) و غلام‌عباس فاضلی (منتقد سینما) برگزار شد و ناصر صفاریان (دبیر کانون فیلم خانه سینما) در ابتدای این جلسه با اشاره به نخستین نمایش آن (در سی‌ام آذرماه 1345 در سینماهای تهران، شیراز، تبریز، آبادان، مشهد و همدان) که باعث شد جمعیت زیادی از قشر مخالف سینما در آن سال‌ها به سالن سینماها راه پیدا کنند گفت: «این فیلم که نمایشی از آیین و مناسک سفر روحانیِ حج به حساب می‌آید، با همراهی و حمایت وزارت فرهنگ و هنرِ وقت به نمایش درآمد و در هنگام اکران عمومی آن به احترام تماشاگران مذهبی و گروه‌های معتقد به دین اسلام، ضمن صرف‌نظر از پخش سرود شاهنشاهی، از نصب اعلان و تبلیغات سایر فیلم‌های جریان اصلی نیز چشم‌پوشی شد که در نوع خود و به عنوان تمهیدی برای جذب این دسته از تماشاگران بی‌سابقه بود.» وی سپس با اشاره به تصحیح و بازسازی نسخه‌ی فیلم مورد بحث در فیلم‌خانه‌ی ملی ایران گفت: «متاسفانه نگاتیوهای فیلم «خانه خدا» در طول سال‌های گذشته از بین رفته و مرحله‌ی دشوارِ ترمیم و تصحیح آن پس از بازبینی و بررسی کیفی دو نسخه پزتیو (یکی با حاشیه‌ی صوتی اپتیک و دیگری مگنت) و سپس تهیه‌ی یک نسخه‌ی اینترمدیا از روی آن انجام شده که خوش‌بختانه نسخه آماده شده، از کیفیت بسیار خوبی برخوردار است.»
صفاریان هم‌چنین با تشکر از همکاری مدیریت فیلم‌خانه‌ی ملی ایران در برگزاری جلسه‌هایی نظیر نمایش این فیلم گفت: «بر اساس اطلاعات موجود در نشریات آن دوران و هم‌چنین تبلیغات میدانی، مدت زمان این فیلم ظاهراً دو ساعت بوده در حالی که نسخه‌ی فعلی، حدود صد دقیقه است و به همین خاطر معلوم نیست بیست دقیقه‌ای که محل اختلاف میان مدت زمان این دو نسخه است چه سرنوشتی پیدا کرده است.»
وی افزود: «براساس عنوان‌بندی فیلم، نامی به عنوان کارگردان ثبت نشده و با وجود این که در تیتراژ فیلم، نام جلال مقدم به عنوان مشاور قید شده اما در منابع مختلف، از او و هم‌چنین ابوالقاسم رضایی که در تیتراژ به عنوان تهیه‌کننده آمده، تحت عنوان کارگردان یاد شده است.»
صفاریان در ادامه‌ی صحبت‌های خود گفت: «در ضمن بر اساس گفته‌های محمد تهامی‌نژاد که در زمان تدوین «خانه‌ی خدا» در استودیوی تولید این فیلم (ایران‌فیلم، محل فعلی خانه سینما) رفت و آمد داشته، ظاهراً ابراهیم گلستان نیز با نظارت بر تدوین نهایی و تکمیل گفتار متن آن با سازندگان فیلم همکاری داشته اما خود ایشان علاقه‌ای به تشریح این موضوع و صحبت درباره‌ی آن ندارند.»
در ادامه‌ی جلسه، دکتر حمید دهقان‌پور با اشاره به میرزا ابراهیم‌خان عکاس‌باشی، خان‌بابا معتضدی و روسی‌خان به عنوان «آغازگران اصلی سینما در ایران» گفت: «آن‌چه که برای ساخت یک فیلم مستند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و به آن ساختار می‌دهد دکوپاژ و میزانسن آن است که در کنار گفتار متن (نریشن) و کارکرد آن مهم‌ترین عناصر چنین فیلمی به حساب می‌آید.»
وی سپس گفت: «فیلم «خانه‌ی خدا» را نمی‌توان اثری در گونه‌ی اتنوگرافی یا مردم‌شناسی دانست و این در حالی است که به دلیل عدم پژوهش و تحقیق کافی حتی نشانه‌های یک فیلم دینی و مذهبی هم در آن دیده نمی‌شود.»
دهقان‌پور افزود: «متاسفانه در مستند «خانه‌ی خدا» آن‌چه که ساختار اصلی یک فیلم را تشکیل می‌دهد وجود ندارد و دوربین نمی‌داند کدام بخش از مراسم حج را از کدام زاویه و به چه صورت روایت کند؛ و این نکته‌ای است که احتمالاً از تعدد فیلم‌بردارهای آن (احمد شیرازی، نعمت حقیقی، محمود ایثاری و عباس دستمالچی) ناشی شده. مشکلی که اوج آن در پایان فیلم و سکانس برگزاری نماز جماعت در گرد کعبه دیده می‌شود. دکوپاژی که هیچ تناسبی با ورود دوربین‌های فیلم‌برداری به مراسمی معنوی با این درجه اهمیت ندارد و نمی‌تواند پاسخ‌گوی مراسم و مناسک عظیمی هم‌چون حج تمتع باشد.»
وی هم‌چنین گفت: «در این فیلم، جدا از این که سکانس‌بندی‌ها مشخص نیست حتی بناها نیز از نظر معماری مورد بررسی قرار نگرفته؛ و در برخی موارد (نظیر اذان و اقامه) در مرحله‌ی تولید و آماده‌سازی، چیزهایی به واقعیت این موضوع اضافه شده که در سینمای مستند جایز نیست.»
دهقان‌پور افزود: «گفته می‌شود در نگارش گفتار متن این فیلم از کتاب معروف «خسی در میقات» (نوشته‌ی جلال آل‌احمد) استفاده شده اما تشریح این موضوع نیز نیازمند بحث و بررسی دقیق‌تری است.»
بخش بعدی جلسه به صحبت‌های منتقد مهمان برنامه اختصاص داشت. غلام‌عباس فاضلی در این بخش با اشاره به جنبههای پلاستیک و غیراستتیک فیلم «خانه‌ی خدا» که به گفته‌ی او ارزش‌های این فیلم را تشکیل داده‌اند گفت: «این فیلم فاقد جنبههای شاعرانه‌ای است که در برخی آثار آن دوره نظیر «خانه سیاه است» (فروغ فرخ‌زاد) وجود داشته و برخلاف فیلمی نظیر «اون‌شب که بارون اومد» (کامران شیردل) از جنبههای انتقادی هم مبراست.»
وی سپس با اشاره به تاثیر جنبههای غیر استتیک بر ناخودآگاه مخاطبان و منتقدان این فیلم گفت: «فیلم «خانه‌ی خدا» محصول اثرات و جنبههای پلاستیک در میانه‌ی دهه‌ی 1340 خورشیدی و محصول نگاتیو، گرین‌ها و تصویرهایی است که بر آن ثبت شده. سندی تصویری که به طور حتم در گذر زمان به ارزش‌های آن افزوده خواهد شد.»
وی سپس با اشاره به «غیبت جلوه‌های فرم‌گرایانه در این فیلم» گفت: «اما نکته این‌جاست که همین فیلم به دلایل غیراستتیک، اثری منحصر به فرد و تکرار ناشدنی است و با وجود عدم انسجامی که در آن وجود دارد اگر امروز یک گروه برای تکرار همین سوژه و ساخت مستندی درباره‌ی مراسم حج به مکه اعزام شوند قادر نخواهند بود چنین فیلمی تولید کنند.»
فاضلی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با ابراز تاسف به‌خاطر نادیده گرفته شدن حق ابوالقاسم رضایی در تولید این فیلم گفت: «متاسفانه در سال‌های اخیر شبهه‌ای در مورد کارگردانی این فیلم به وجود آمده که درست نیست. شبهه‌ای که می‌کوشد ناقض زحمت‌های ابوالقاسم رضایی در نحوه‌ی ساخت «خانه‌ی خدا» باشد و از سوی دیگر اعتباری جعلی برای جلال مقدم ایجاد کند. فیلم‌سازی که بی‌شک یکی از شاخص‌ترین کارگردان‌های سینمای ایران به حساب می‌آید.»
وی گفت: «چند سال پیش ابراهیم گلستان در نامه‌ای به صراحت اعلام کرده بود کارگردان این فیلم ابوالقاسم رضایی است اما با این وجود هنوز برخی‌ها تلاش می‌کنند تا نقش زنده‌یاد جلال مقدم را در این‌باره پررنگ جلوه دهند.»
فاضلی افزود: «این فیلم در چهارچوب سنت‌های اسلامی ساخته شده و دلیل غیبت اشاره‌ی مستقیم به نام کارگردان یا اظهار وجود و خودنمایی در این‌باره به همین خاطر است.»
وی سپس با اشاره به تفاوت ساختاری آشکار این فیلم با آن‌چه که او نحوه‌ی تولید فیلم‌های مستند در دو دهه‌ی اخیر می‌داند افزود: «در مستندهایی که در سال‌های اخیر تولید شده فیلم‌سازان از فرصت کافی برای تحقیق درباره‌ی سوژه‌ی فیلم خود و زندگی با شخصیت‌ها برخوردار بوده‌اند. در حالی که «خانه‌ی خدا» با حضور چهار فیلم‌بردار و در شرایطی دشوار و بسیار کوتاه ساخته شده است. نوعی از کار فیلم‌سازی که در مرحله‌ی تدوین، شکل نهایی خود را پیدا می‌کرده است.»
در این بخش از جلسه به پیشنهاد دبیر کانون فیلم خانه سینما، تصویر صفحاتی از فصل‌نامه‌ی «فیلم» (که زمستان 1351 در زیرمجموعه‌ی مجله‌ی «ستاره سینما» منتشر شده) روی پرده به نمایش درآمد که در بخشی از آن، زنده‌یاد جلال مقدم گفته بود: «باید زمان بگذرد تا قضایا روشن‌تر شود. راجع به فیلم «خانه‌ی خدا» که من کارگردانی کردم و قبل از اولین فیلم داستانی‌ام بود هیچ‌کس هیچ‌چیز ننوشت و نمی‌دانم چرا سکوت کردند.»
غلام‌عباس فاضلی در واکنش به این سند تصویری گفت: «شاید مرحوم جلال مقدم با انجام این کار می‌خواسته نقش مشاوره‌ی خود در این فیلم را پررنگ‌تر از آن‌چه هست جلوه دهد ولی به نظر من این نکته خیلی قابل اتکا نیست.»
وی سپس گفت: «در تاریخ سینمای ایران سه فیلم‌ساز شاخص (ابراهیم گلستان، مسعود کیمیایی و عباس کیارستمی) همواره منشاء اثر خیر و یاری‌‌رسان افراد مختلفی بوده‌اند. از این زاویه باید گفت هیچ تردیدی وجود ندارد که ابراهیم گلستان درباره‌ی فیلم «خانه‌ی خدا» نظرهایی داده و دیدگاه او از سوی ابوالقاسم رضایی در این فیلم اِعمال شده است. اما نقش او فقط در همین حد بوده و تاثیر دیگری در ساخت این فیلم نداشته است.»
فاضلی افزود: «شکل تولید «خانه‌ی خدا» نشان می‌دهد نحوه‌ی ساخت آن به صورت گروهی و با کمک همه‌ی عوامل حاضر در صحنه انجام شده است. چنان که با توجه به این موضوع می‌توان گفت ابوالقاسم رضایی هم تمرکز چندانی بر نحوه‌ی کارگردانی این مستند نداشته است.»
دکتر حمید دهقان‌پور در بخش پایانی این جلسه‌ی نقد و بررسی گفت: «شک نباید داشت که اگر شرایط برای ساخت مستند دیگری درباره‌ی مراسم حج فراهم باشد و به عنوان مثال مستندسازان دیگری برای ساخت فیلم تازه‌ای در این‌باره به سرزمین وحی اعزام شوند این قابلیت وجود دارد که از این موضوع یک شاهکار جهانی بسازند.»
وی گفت: «مستندسازان امروز ایران از خلاقیت بسیار بالایی برخوردارند و به طور حتم قادرند از ابعاد مختلف به موضوع مورد اشاره‌ی این فیلم (حج) بپردازند.»