در ابتدای این جلسه، فتحالله امیری در پاسخ به پرسش مصطفی شیری (مجری برنامه) دربارهی شرایط ساخت فیلم دربارهی محیط زیست و همچنین حیات وحش ایران گفت: «از زمانی که به ساخت فیلم دربارهی این سوژهها روی آوردم یکی از دلخوشیهایم این بود که با خودم فکر میکردم در ژانر بیحاشیهای کار میکنم که کسی در آن کاری با من نخواهد داشت. اما در سالهای اخیر حساسیت نسبت به ساخت این گونه فیلمها زیاد شده و متاسفانه همین نکته، کار را دشوار کرده است.» وی سپس با اشاره به رشد چشمگیر ابزار فنی برای ساخت اینگونه مستندها در سالهای اخیر گفت: «این در حالی است که امنیت روانیِ تولید مستندهای حیات وحش، با کاهش چشمگیری مواجه بوده و دستکم مقایسهی تصویر حضور من در این مستندها با وضعیت فعلیام نشان میدهد تولید این فیلمها مرا چهقدر پیر کرده است.»
بخش بعدی جلسه به صحبتهای کارشناس مهمان برنامه اختصاص داشت. در این بخش، علیرضا شهرداری، پرداختن به یک گونهی ناشناخته از افعیها را مهمترین ویژگی «در قلمرو دُمعنکبوتی» دانست و افزود: «در این فیلم با شروع تحقیقات تازهای دربارهی این گونهی کمیاب جانوری هستیم. جانوری که میتوان گفت تا سالهای اخیر چیز چندان زیادی دربارهی آن نمیدانستیم.»
وی سپس افعیِ دُم عنکبوتی را «پدیدهای بینظیر در روی کُرهی زمین» و «یک شاهکار تکامل» توصیف کرد و افزود: «امتیاز اصلی این مستند، تلاش برای روبهرو کردن تماشاگر با یک گونهی جانوری است که تا قبل از ساخت این فیلم، هیچ اطلاعی از وجود آن نداشته است.»
در ادامهی جلسه، فتحالله امیری در پاسخ به پرسشی دربارهی نحوهی آشنایی خود با افعی دُمعنکبوتی و تصمیم به ساخت فیلم دربارهی آن گفت: «حدود ده سال پیش در گفتوگو با یکی از کارشناسان ادارهی محیطزیست ایلام متوجه شدم از میان افراد فعال در زمینهی محیط زیست، شخصی به دنبال تحقیقات دربارهی نوع خاصی از افعی است که دُمی شبیه عنکبوت دارد و با آن اقدام به شکار پرندگان میکند. به عنوان کسی که خودش اهل ایلام است، وقتی این خبر را شنیدم با خودم گفتم اگر این افعیِ عجیب وجود داشته باشد این سوژه را دنبال خواهم کرد و حتماً دربارهاش یک فیلم مستند خواهم ساخت.»
امیری که جدا از ساخت مستندهای حیات وحش، تهیهکنندگی مجموعهی خزندگان ایران را نیز برعهده داشته همچنین گفت: «وقتی برای نخستینبار تصویر این افعی دُمعنکبوتی را دیدم، باور نمیکردم که اینگونهی کمیاب با این میزان تکامل در ایران وجود داشته باشد.»
وی گفت: «زمانی که فیلم «حیات در رگهای سرد» را میساختم، هر چه تلاش کردم نتوانستم صحنهی شکار افعی دُمعنکبوتی را بگیرم. به عنوان مثال یکبار برای ضبط این صحنه، حدود هشت روز کامل در کومه ماندم اما موفق نشدم چنین تصویری ضبط کنم و به این نتیجه رسیدم که بهتر است برای انجام این کار از نیروهای محلی استفاده کنم.»
امیری افزود: «برای کمک به ضبط این تصویر، هندیکم خودم را به یکی از کشاورزان محلی به نام محمود منصوری دادم و ضمن آموزش نحوهی استفاده از دوربین، از او خواستم تا دربارهی حیوانات موجود در آن منطقه فیلم بگیرد. دو ساعت بعد که محمود آمد متوجه شدم او موفق شده از یک کبک و تخمهایش، زنبورهای یک کندوی عسل وحشی، چند کفتار و سایر حیوانات آن منطقه فیلم بگیرد! تصویرهایی که مرا بسیار متعجب کرد و به این نتیجه رساند که احتمالاً محمود در غیاب ما در آن منطقه میتواند لحظهی تاریخی شکار افعی دُمعنکبوتی را ضبط کند.»
وی گفت: «فیلم «در قلمرو دُمعنکبوتی» را میتوان پشت صحنهی بخشهایی از تولید «حیات در رگهای سرد» دانست که لحظهی تاریخی شکار دُمعنکبوتی برای نخستینبار در آن به نمایش درآمد.»
در ادامهی جلسه، کارشناس مهمان برنامه با اشاره به تلاشهای ستودنیِ فیلمسازان فعال در زمینهی مستندهای حیات وحش و محیط زیست گفت: «کشور ما با وجود حیات وحش بسیار غنی و خوبی که دارد، از وضعیت ضعیف و متاسفانه آسیبدیدهای رنج میبرد. وضعیتی که به شکل عجیبی، از سوی مسئولان نیز با کمترین لطف و توجهی روبهرو است.»
علیرضا شهرداری همچنین گفت: «در فیلم «در قلمرو دُمعنکبوتی» با دشواریهای ثبت یکی از کمیابترین و خاصترین گونهی افعیها روبهرو هستیم که به شکل عجیبی، تنها دوازده سال از کشف آن در روی کُرهی زمین میگذرد. گونهی تکامل یافتهای که خوشبختانه در بخشهایی از کشور ما دیده شده و در حال حاضر به لطف این فیلم و همچنین توجه جامعهی جهانی نسبت به آن، مورد محافظت ویژهای قرار گرفته و حتی سرقت و خرید و فروش آن نیز غیرقانونی اعلام شده است.»
در ادامهی جلسه، فتحالله امیری در پاسخ به پرسشی دربارهی دشواریهای تولید مستندهای حیات وحش گفت: «زمانی که «در قلمرو دُمعنکبوتی» ساخته میشد با خودم فکر میکردم باید از محدودهی زندگی اینگونهی کمیاب جانوری حفاظت کرد. به همین دلیل دلم نمیخواست لانهی او به افراد بیشتری نشان داده شود. در حالی که وقتی یکی از کارشناسان خارجی برای دیدن افعی دُمعنکبوتی به ایلام آمده بود، افراد نامرتبطی نیز همراه او به محل زندگی این نوع جانور آمدند که شاید بتوان گفت همانها باعث سرقت دُمعنکبوتیها از آن منطقه شدند.»
وی گفت: «البته بعضیها معتقد بودند که ساخت مستندهایی نظیر «حیات در رگهای سرد» و «در قلمرو دُمعنکبوتی» باعث سرقت دُمعنکبوتیها از منطقه شوند. در حالی که این فیلمها هنوز از تلویزیون پخش نشده و طبعاً فقط مخاطبان جشنوارهها موفق به دیدن آنها شدهاند.»
امیری سپس دربارهی انگیزه تولید «در گرداب انقراض» گفت: «وقتی این مستند را میساختم، تنها هدفم ثبت کردن بخشی از تاریخ حیات یوزپلنگ ایرانی بود و احساسم این بود که متاسفانه ممکن است نسل یوز ایرانی منقرض شود.»
وی گفت: «شاید بتوان گفت من جزو معدود افرادی بودم که این امکان را داشتم تا مقطعی از وضعیت حیات یوزپلنگ ایرانی را برای آیندگان ثبت کنم. به همین دلیل به نمایش سندهای مستدل در اینباره روی آوردم.»
امیری همچنین گفت: «در این فیلم سعی کردم صادقانه به موضوع مهم انقراض احتمالی یوزپلنگ ایرانی بپردازم و امیدوارم توانسته باشم گوشهای از میراث حیات وحش ایران را برای تماشاگران به نمایش بگذارم.»
وی در بخش دیگری از صحبتهای خود گفت: «متاسفانه در کشور ما مسئولان چندان انتقادپذیر نیستند و به همین دلیل این فیلمها نیز نگاه تند و تیز انتقادی را دنبال نمیکنند.»
امیری گفت: «متاسفانه در سالهای اخیر، نوع نگاه خاص به مسائل محیط زیست و حیات وحش، بنا به دلایلی کمی حساسیتبرانگیز شده و همین نکته، مهمترین مانع بر سر راه تولید مستندهایی است که سازندگانشان قصد دارند آنها را با نگاه به چنین موضوعهایی بسازند.»
در ادامهی جلسه، علیرضا شهرداری در پاسخ به پرسشی دربارهی تاثیر احتمالی این فیلمها بر کارشناسان و مسئولان مرتبط با موضوع محیط زیست گفت: «متاسفانه نمایش این فیلمها تاثیر گستردهای ندارد و قاعدتاً اگر تولید آنها موثر بود، دیگر هرگز خبر تصادف خودروها با یوزپلنگها را نمیشنیدیم. در حالی که متاسفانه در سالهای گذشته جادهها حدود هفده فرد یوزپلنگ را از ما گرفتهاند.»
وی گفت: «خوشبختانه در فیلم «در گرداب انقراض» کارشناسانی حضور دارند که کاملاً به موضوع مسلط هستند. افرادی که تمام عمر و جانشان را برای حفظ محیط زیست و مراقبت از حیات وحش ایران صرف کردهاند.»
شهرداری همچنین گفت: «مستند «در گرداب انقراض» از موضوع بسیار غمانگیزی برخوردار است اما حرفهای کاملاً درستی در آن زده میشود که زیباترین، و البته مهمترین نقطهقوت آن به حساب میآید.»
بخش پایانی این جلسهی نقد و بررسی به جمعبندی صحبتهای فتحالله امیری اختصاص داشت. وی در این بخش در پاسخ به پرسشی دربارهی فاصلهی مستندهای حیات وحش ایران و مقایسهی آنها با تولیدات خارجی گفت: «بدون شک آنها از نظر ابزار تکنیکی از ما قویتر هستند اما نکته اینجاست که مقایسهی مستندهای حیات وحش (بهعنوان مثال برخی تولیدات بیبیسی که بعضی از آنها در سالهای گذشته در داخل کشور تولید شدهاند) نشان میدهد برخلاف تصور، حاصل کار آنها، خصوصاً از نظر نمایش گونههای کمیاب جانوری، چندان موفق نبوده است.»
وی گفت: «برخی از این گروهها دوربینهای بسیار گران، حرفهای و فوق پیشرفتهای دارند که در داخل کشور موجود نیست و اگر مستندسازان حیات وحش ما از آن دوربینها داشته باشند، به طور حتم لحظههای دیدنی فراوانی را ثبت خواهند کرد. لحظههایی که متاسفانه بعضی از آنها شاید دیگر هرگز تکرار نشود.»